Ελένη Ξενάκη
Καθώς η σύγχρονη καθημερινότητά μας έχει εξελιχθεί σε ένα ηχητικό χάος γεμάτο από μαρσαρίσματα κινητήρων, κορναρίσματα και εξατμίσεις που «σκάνε», η ιδέα μιας πόλης απαλλαγμένης από αυτοκινητικούς θορύβους αγκαλιάστηκε από τους κατοίκους των μεγάλων αστικών κέντρων του πλανήτη. Και όμως, πολύ πριν η υπόσχεση γίνει πραγματικότητα, η παγκόσμια αυτοκινητοβιομηχανία δείχνει ήδη να αναθεωρεί: τα νέα ηλεκτρικά σπορ μοντέλα δεν είναι απλώς θορυβώδη∙ είναι σχεδιασμένα για να βρυχώνται. Η στροφή αυτή δεν είναι μόνο θέμα αισθητικής. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, από το 2019 ισχύει ο κανονισμός για το Acoustic Vehicle Alerting System (AVAS), σύμφωνα με τον οποίο όλα τα νέα ηλεκτρικά και υβριδικά οχήματα πρέπει να εκπέμπουν έναν ελάχιστο ήχο όταν κινούνται με χαμηλή ταχύτητα ή κατά την όπισθεν, ώστε να «ειδοποιούνται» οι πεζοί και ιδιαίτερα εκείνοι που αντιμετωπίζουν προβλήματα όρασης.
Το ελάχιστο επίπεδο θορύβου ορίζεται περίπου στα 56 ντεσιμπέλ, με την ένταση και τη συχνότητα να αυξάνονται ανάλογα με την ταχύτητα. Παρόμοιοι κανόνες ισχύουν στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία. Σύμφωνα με μελέτες της ΕΕ, η απουσία ήχου μπορεί να αυξήσει κατά 40% τον κίνδυνο ατυχήματος σε χαμηλές ταχύτητες, στοιχείο που εξηγεί γιατί η «σιωπή» δεν ήταν τελικά επιλογή.
Από τα «γκάζια» στη μουσική δωματίου
Η ανάγκη συμμόρφωσης με τους κανονισμούς εξελίχθηκε, ωστόσο, σε πεδίο δημιουργικότητας. Κάποιοι κατασκευαστές, όπως η Mercedes-AMG ή η Dodge, επιλέγουν να μιμηθούν τον ήχο παλιών βενζινοκινητήρων, δημιουργώντας συνθετικά «γκάζια» που θυμίζουν V8 ή Hellcat. Άλλοι, όπως η BMW και η Porsche, συνεργάζονται με συνθέτες. Για παράδειγμα, ο Χανς Ζίμερ, με πάνω από 100 σάουντρακ ταινιών στο ενεργητικό του, συνέθεσε ηχητικά τοπία για ηλεκτρικά μοντέλα της BMW, δημιουργώντας ήχους που θυμίζουν περισσότερο μουσική παρά μηχανή. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο μπορεί να έχει διαφορετικά προφίλ ήχου: από ένα διακριτικό βουητό για την πόλη μέχρι έναν επιθετικό, μπρουτάλ βρυχηθμό για την πίστα. Και κάπως έτσι, καθώς το ζητούμενο δεν είναι μόνο η ασφάλεια, αλλά και η ταυτότητα κάθε μοντέλου, ο ήχος γίνεται μέρος του branding, όπως κάποτε ήταν η χαρακτηριστική χροιά μιας εξάτμισης.
Σύμφωνα με μελέτες της ΕΕ, η απουσία ήχου μπορεί να αυξήσει κατά 40% τον κίνδυνο ατυχήματος σε χαμηλές ταχύτητες.
Τίποτα από τα παραπάνω δεν προέκυψε τυχαία. Οι τελικοί αποδέκτες, δηλαδή οι οδηγοί, έστω κι αν δείχνουν πρόθυμοι να υιοθετήσουν την ηλεκτροκίνηση, παραμένουν διχασμένοι και επομένως οι πόλεις επιφυλακτικές. Η οδηγική εμπειρία είναι το ίδιο σημαντική για πολλούς, όσο είναι η προστασία του πεζού για όλους μας. Σε έρευνες πολλοί χρήστες δηλώνουν ότι ένας πλούσιος ήχος αυξάνει την αίσθηση ισχύος και δυναμισμού. Και η απουσία του στα ηλεκτρικά αφαιρεί μέρος της ζωντάνιας που ομολογουμένως παρέχουν, κυρίως χάρη στην ακαριαία επιτάχυνση που χαρακτηρίζει τα περισσότερα. Φυσικά, υπάρχει και ο αντίλογος, που σημειώνει ότι ο τεχνητός ήχος επαναφέρει την ηχορύπανση που όλοι ήθελαν να αφήσουν στο παρελθόν.
Σε αστικές περιοχές, η επαναφορά του θορύβου εγείρει ερωτήματα. Πώς θα ακούγονται οι πολυσύχναστοι δρόμοι του κέντρου της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης όταν δεκάδες ηλεκτρικά αυτοκίνητα διαφορετικών εταιρειών θα παράγουν τεχνητούς ήχους; Θα προκύψει ένας νέος «ηχητικός ανταγωνισμός» ή μπορεί η τεχνολογία να δώσει πιο ισορροπημένες λύσεις; Μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Σάλτσμπουργκ για την «ακουστική τοπογραφία» των πόλεων έδειξε ότι η υπερβολική ποικιλία ήχων οδηγεί σε κόπωση και άγχος, ενώ αντίθετα η ελεγχόμενη ποικιλία μπορεί να βελτιώσει τη διάθεση των κατοίκων.
Ενδιαφέρον έχει το ότι, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η χρόνια έκθεση σε αστικό θόρυβο συνδέεται με αυξημένα επίπεδα στρες, διαταραχές ύπνου και μειωμένη συγκέντρωση. Αν και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση αυτών των συμπτωμάτων, η τεχνητή προσθήκη ήχων κινδυνεύει να ανατρέψει το όφελος. Ορισμένοι ειδικοί προτείνουν την ανάπτυξη «ευφυών» συστημάτων που θα ρυθμίζουν τον ήχο ανάλογα με την ώρα της ημέρας ή το είδος της περιοχής: πιο ήπιοι τόνοι σε κατοικημένες γειτονιές, πιο έντονοι σε δρόμους ταχείας κυκλοφορίας. Έτσι, αντί να αναπαράγουν το πρόβλημα του παρελθόντος, τα ηλεκτρικά θα μπορούσαν να προσφέρουν ένα πιο εκλεπτυσμένο, σχεδόν «οικολογικό» ηχητικό περιβάλλον.
Το δίλημμα της αυθεντικότητας
Ένα ακόμη ζήτημα είναι η αυθεντικότητα, διότι, τελικά, πόσο «ειλικρινές» είναι ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο που μιμείται τον ήχο ενός βενζινοκινητήρα; Επίσης, μήπως είναι παραπλανητικό για τον πεζό που βασίζεται στον ήχο για να αναγνωρίσει το όχημα; Εδώ, οι απόψεις διίστανται: Για κάποιους, πρόκειται για «ψευδαίσθηση»· για άλλους, μια αναγκαία γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον της αυτοκίνησης.
Το σίγουρο είναι ότι η έρευνα συνεχίζεται. Νέες τεχνολογίες υπόσχονται ήχους που δεν είναι απλώς θόρυβοι, αλλά προσεγμένες «ηχητικές ταυτότητες», ικανές να εξισορροπήσουν ασφάλεια, χαρακτήρα και αρμονία με το περιβάλλον.
Άλλωστε, το ηλεκτρικό αυτοκίνητο δεν είναι πια μόνο ένα μέσο μετακίνησης με μπαταρία. Είναι μια νέα εμπειρία οδήγησης, όπου ακόμα και ο ήχος, όπως ανέκαθεν συνέβαινε στον χώρο του αυτοκινήτου, παίζει ρόλο-κλειδί. Η μεγάλη πρόκληση για τους κατασκευαστές δεν είναι να κάνουν τα EVs να «μιλούν», αλλά να τα κάνουν να ακούγονται σωστά.
