Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην αρχαία Ελλάδα διεξάγονταν αποκλειστικά στην Ολυμπία και μπορεί να χαρακτηρίζονται «η ψυχή του αρχαιοελληνικού κόσμου», όμως λίγα πράγματα είναι γνωστά για το πώς γεννήθηκαν.
Η πρώτη Ολυμπιάδα ορίζεται από τους ιστορικούς το 776 π.Χ. στην πρώτη πανσέληνο μετά το θερινό ηλιοστάσιο, αλλά πιστεύουν ότι ξεκίνησε νωρίτερα. Ο Παυσανίας έγραψε σχετικά για τον Ίφιτο που έζησε τον 9ο αιώνα π.Χ. πως «οργάνωσε τους αγώνες στην Ολυμπία και επανέφερε εκ νέου την ολυμπιακή γιορτή και εκεχειρία, μετά από μια διακοπή αβέβαιης διάρκειας… Εκείνη την εποχή η Ελλάδα είχε φθαρεί βαριά από εσωτερικές διαμάχες και λοιμούς, και ο Ίφιτος σκέφτηκε να ζητήσει από τον Θεό στους Δελφούς τη λύτρωση από αυτά τα δεινά. Η ιστορία λέει ότι η Πυθία διέταξε να ανανεώσει ο ίδιος ο Ίφιτος και οι Ελεάτες τους Ολυμπιακούς Αγώνες».
Δημοσίευμα της ιστοσελίδας worldhistory.org υποστήριξε ότι ο μύθος καλύπτει τη γέννηση των Αγώνων, με τη μυθολογία να αναφέρει πως καθιερώθηκαν με εντολή του Δία όταν κέρδισε τον πατέρα του Κρόνο. Μια διαφορετική εκδοχή θεωρεί ότι δημιουργήθηκαν από τον Ηρακλή και ένας άλλος μύθος ότι ξεκίνησαν από τον ήρωα Πέλοπα που κέρδισε μια αρματοδρομία εναντίον του βασιλιά Οινόμαου για να παντρευτεί την κόρη του δεύτερου, την Ιπποδάμεια.
Λόγω έλλειψης στοιχείων οι ιστορικοί περιορίζονται μόνο σε σενάρια για τη γέννηση των Ολυμπιακών και ένα από αυτά αναφέρει ότι δημιουργήθηκαν για να επικρατήσει ειρήνη στον τότε ελλαδικό χώρο.
Συγκεκριμένα, η εποχή με τους αιώνες λίγο πριν και μετά την πρώτη Ολυμπιάδα, ονομάζεται «Μεσαίωνας της αρχαίας Ελλάδας» και χαρακτηρίστηκε από λοιμούς, αλλά και εσωτερικές και εξωτερικές μεταναστεύσεις, όπως των Πελασγών, των Ιώνων και της περίφημης καθόδου των Δωριέων.
Για να επιτευχθεί η ειρήνη στον ελλαδικό χώρο λοιπόν, οι Ολυμπιακοί συνδύασαν ως ενοποιητικούς παράγοντες την αθλητική παιδεία και τη λατρεία προς τον Δία, κοινά στοιχεία σε όλες τις ελληνικές πόλεις-κράτη. Έτσι, καθιερώθηκαν σε πρώτη φάση για να επέλθει ειρήνη και διατηρήθηκαν, γιατί εξέφραζαν μέρος του αρχαιοελληνικού πολιτισμού.
Ο ρόλος της αρχαίας Ολυμπίας
Η Ολυμπία δεν επιλέχθηκε τυχαία ως τόπος διεξαγωγής των αγώνων, καθώς η περιοχή φημίζονταν ως μέρος λατρείας των Θεών, οπότε ήταν ουδέτερο έδαφος που δεν θα διεκδικούσε καμία δύναμη να καταλάβει (αυτό το σκεπτικό ανατράπηκε τελικά μετά από αιώνες).
Ο ιστότοπος Perseus Digital Library ανέφερε ότι από το 1.900 π.Χ. εντοπίζονται ιερατεία στο μέρος, βωμοί για θυσίες προς το δωδεκάθεο και αναφορές για κόσμο που πήγαινε εκεί για να τιμήσει τους Θεούς. Οπότε, ήταν ένα γνώριμο μέρος και με σχετικά ασφαλείς δρόμους, σε σχέση με άλλες περιοχές της εποχής.
Επίσης, η αρχαία Ολυμπία ήταν στο κέντρο του αρχαίου ελλαδικού κόσμου, με πρόσβαση από στεριά και κυρίως από θάλασσα, διευκολύνοντας το ταξίδι με πλοίο. Αυτό, ωφελούσε όσους ταξίδευαν από ελληνικές αποικίες, ιδιαίτερα της δυτικής Μεσογείου όπως της Μασσαλίας στη Γαλλία ή των Συρακουσών της Σικελίας.
