Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ανέκαθεν είχαν ως προαπαιτούμενο για τη διεξαγωγή τους την Ολυμπιακή Εκεχειρία, η οποία στις μέρες μας παραβιάζεται ασύστολα, με πρόσφατα παραδείγματα τους πολέμους σε Ουκρανία και Γάζα. Στην αρχαία Ελλάδα όμως, όλες οι πλευρές την τηρούσαν και καμία δεν διανοούνταν να «σπάσει» την ειρήνη.
Για πρώτη φορά θεσπίστηκε τον 9ο αιώνα π.Χ., όταν και καθιερώθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, με την υπογραφή μιας συνθήκης μεταξύ του Ίφιτου της Ήλιδας, του Κλεοσθένη της Πίζας και του Λυκούργου της Σπάρτης. Η ιστοσελίδα της Ολυμπιακής Επιτροπής ανέφερε ότι στόχος ήταν να μπει τέλος στους πολέμους που μάστιζαν την Πελοπόννησο. Τότε στην περιοχή ήταν σε εξέλιξη η κάθοδος των Δωριέων, η κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού και σύμφωνα με τον Ηρόδοτο κατέφθαναν μετανάστες από καταρρέουσες αυτοκρατορίες της Ανατολής, κυρίως των Αιγυπτίων και έπειτα των Ασσυρίων.
Το μαντείο των Δελφών κατείχε ιδιαίτερο κύρος και πολιτικό ρόλο στην αρχαιότητα, οπότε διασφάλιζε την υπογραφή και τήρηση της εκεχειρίας από όλες τις πόλεις-κράτη. Με βάση την ιστοσελίδα The Collector, πριν την έναρξη των Αγώνων το μαντείο έστελνε τρεις κήρυκες να αναγγείλουν την ανακωχή που χαρακτηρίζονταν ιερή, αδιαφορώντας για τις διαφορές που μπορεί να είχαν οι εκάστοτε πόλεις-κράτη.
Η Ολυμπιακή Εκεχειρία έμπαινε σε ισχύ επτά μέρες πριν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων και έληγε επτά μέρες μετά την τέλεσή τους, ώστε θεατές και αθλητές να ταξιδέψουν με ασφάλεια στην αρχαία Ολυμπία. Παράλληλα, όλοι οι αγώνες ήταν αφιερωμένοι στον Δία και δίνονταν έμφαση στο θρησκευτικό μέρος, οπότε όσοι ξεκινούσαν εχθροπραξίες θα προκαλούσαν την οργή των Ολύμπιων Θεών.
Σύμφωνα με το BBC, ακόμη ένας παράγοντας που διασφάλιζε την ειρήνη, ήταν ότι οι Αγώνες διεξάγονταν πάντα καλοκαίρι. Οι καλές καιρικές συνθήκες δεν διευκόλυναν μόνο τη μετακίνηση, αλλά συνέπιπταν με την εποχή που ξεκινούσαν οι εκστρατείες, αφού τότε οι αγρότες μάζευαν τη συγκομιδή, δηλαδή τα υλικά αγαθά τού τότε κόσμου για τον οποίο γινόντουσαν οι πόλεμοι.
Η αντίληψη του πολέμου στην αρχαία Ελλάδα
Ο πόλεμος εκφράζει την πιο βάρβαρη και ζωώδη πλευρά του ανθρώπου, με τα εγκλήματα να αποτελούν τον κανόνα κι όχι την εξαίρεση. Εντούτοις, στην αρχαία Ελλάδα τον αντιλαμβάνονταν ως αθλητικό δρώμενο. Για αυτό τον λόγο οι πολεμικοί κώδικες προσομοίαζαν σε αθλητικούς κανόνες και οι αρχαίοι προτιμούσαν όπλα που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα με αγωνίσματα (πχ. δόρυ).
Ενδεικτικά, μύθος του 6ο αιώνα π.Χ. ανέφερε πως μια φορά οι Σπαρτιάτες συμφώνησαν με τους Μεσσήνιους να στείλουν η κάθε μία σώμα με τους 30 καλύτερους στρατιώτες τους να αναμετρηθούν σε ένα λόφο. Νικήτρια πόλη θα ήταν εκείνη με τους περισσότερους πολεμιστές που θα στέκονταν όρθιοι μέχρι τη δύση του ηλίου.
Στη μάχη επέζησε ένας Σπαρτιάτης και δύο Μεσσήνιοι, με τους τελευταίους να επιστρέφουν στην πατρίδα τους, θεωρώντας ότι κέρδισαν και πως χάρισαν τη ζωή του αντιπάλου. Το βράδυ κατέφθασαν συμβούλια και από τις δύο πλευρές, ανακηρύσσοντας νικήτρια τη Σπάρτη, αφού ο Σπαρτιάτης πολεμιστής στέκονταν όρθιος με τον οπλισμό του, περιμένοντας να δύσει ο ήλιος, ενώ οι Μεσσήνιοι τιμωρήθηκαν ως λιποτάκτες.
Η παραπάνω νοοτροπία διευκόλυνε την τήρηση της Ολυμπιακής Εκεχειρίας και άλλαξε μόνο μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, καθιστώντας την ειρήνη ακόμη περισσότερο αναγκαία, καθώς έγινε αντιληπτό το μέγεθος των κακών που επιφέρουν οι εχθροπραξίες. «Σε καιρό ειρήνης οι γιοι θάβουν τους πατεράδες τους, αλλά στον πόλεμο, οι πατεράδες θάβουν τους γιους τους», έγραψε ο Θουκυδίδης, με τον Πλάτωνα να προσθέτει πως «όλοι οι πόλεμοι διεξάγονται για την απόκτησης χρημάτων» και ότι «οποιαδήποτε ειρήνη είναι καλύτερη από οποιονδήποτε πόλεμο».