Ο Κριστιάνο Ρονάλντο ήταν ο πρώτος σούπερ σταρ του αθλητισμού που «επιστρατεύτηκε» από το αραβικό βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, υπογράφοντας τον περασμένο Δεκέμβριο «χρυσό» συμβόλαιο με την Αλ Νασρ, με αμοιβή περίπου 416 ευρώ το λεπτό!
Με ανάλογες απολαβές εντάχθηκε στις αρχές Ιουνίου στη Saudi Pro League και ο νυν κάτοχος της Χρυσής Μπάλας, Καρίμ Μπενζεμά, πλέον παίκτης της Αλ Ιτιχάντ.
Μέχρι να κλείσει η καλοκαιρινή μεταγραφική περίοδος, αναμένεται να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους και άλλοι διεθνείς αστέρες του ποδοσφαίρου, καθώς τα πετροδολάρια ρέουν άφθονα στο βασίλειο του Κόλπου.
Λίγο έλειψε να δελεάσουν άλλωστε ακόμη και τον Λιονέλ Μέσι.
Πρόκειται για ένα μοτίβο που καθιερώνει το Ριάντ. Όχι όμως μόνο στο ποδόσφαιρο, αλλά και σε άλλα αθλήματα.
Με εκτιμώμενα αποθέματα σχεδόν 600 δισεκατομμυρίων ευρώ, το σαουδαραβικό Ταμείο Δημοσίων Επενδύσεων (PIF) -από τα μεγαλύτερα στον κόσμο- δαπανά εδώ και καιρό μυθικά ποσά στον αθλητισμό, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής του πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν.
Εν προκειμένω εκτείνεται πολύ πέρα από την πρόσφατη απόκτηση του 75% των μετοχών τεσσάρων εκ των κορυφαίων ποδοσφαιρικών συλλόγων της χώρας, αναβαθμίζοντας απότομα το οικονομικό -και όχι μόνο- προφίλ τους.
Το PIF έχει επίσης κλείσει δεκαετή συμφωνία για τη διοργάνωση ενός Grand Prix της Formula 1 κάθε σεζόν και τώρα θέλει να τα αυξήσει σε δύο.
Το επόμενο Ράλι Ντακάρ θα είναι το πέμπτο που θα διεξαχθεί στη χώρα του Κόλπου.
Το ουαχαμπιτικό βασίλειο -από τις πιο φονταμενταλιστικές εκδοχές του σουνιτικού Ισλάμ- επενδύει μέχρι και στο τένις.
Διοργανώνει αγώνες πυγμαχίας σε κορυφαίο επίπεδο.
Προσφάτως, δε, έκανε κίνηση-ματ ακόμη και στο ελιτίστικο άθλημα του γκολφ, πετυχαίνοντας τη συγχώνευση του σαουδαραβικού LIV με τις PGA Tour και DP World Tour, τους δύο μεγαλύτερους παγκοσμίως διοργανωτές αγώνων γκολφ στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη αντιστοίχως.
Κατά πολλούς, άλλη μια σαουδαραβική «εξαγορά».
«Ωραίο μου πλυντήριο»
Τα επόμενα χρόνια η Σαουδική Αραβία θα διοργανώσει το Ασιατικό Κύπελλο ποδοσφαίρου ανδρών, τους Ασιατικούς Χειμερινούς Αγώνες το 2029 και τους Ολυμπιακούς Ασιατικούς Αγώνες το 2034.
Έχει υποβάλει υποψηφιότητα για τη διοργάνωση του Ασιατικού Κυπέλλου Γυναικών το 2026. Επιδιώκει επίσης να αναλάβει τη διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων και Μουντιάλ -αν και, σύμφωνα με την ισπανική αθλητική εφημερίδα Marca, το Ριάντ φέρεται να απέσυρε την πρόταση για συνδιοργάνωση του Παγκόσμιου Κυπέλλου το 2030 με την Αίγυπτο και την Ελλάδα.
Σε κάθε περίπτωση, μετά την απόκτηση της αγγλικής ομάδας Νιούκαστλ Γιουνάιτεντ το 2021, οι εξελίξεις δείχνουν να τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα στην «άλωση» του αθλητισμού από τους Σαουδάραβες.
Με τον πετρελαϊκό της πλούτο, η συντηρητική μοναρχία του Κόλπου έχει εξασφαλίσει πλέον εξέχοντα ρόλο στον τομέα. Και όχι μόνο σε αυτόν…
Στο πλαίσιο του σχεδίου ανάπτυξης «Όραμα 2030» του 37χρονου de facto ηγεμόνα της, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, η Σαουδική Αραβία υφίσταται εκτεταμένες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές, με… μέτρο.
Κάνει άνοιγμα στον τουρισμό.
Επενδύει στις νέες τεχνολογίες και στην πράσινη ενέργεια -αν και παραμένει ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αργού πετρελαίου στον κόσμο.
Χτίζει τη φουτουριστική νέα πόλη της αξίας 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων και αναμορφώνει υφιστάμενες, πλην όμως σε βάρος του γηγενούς πληθυσμού.
Βραχυπρόθεσμα, το κέρδος είναι κυρίως φήμη.
Το σκληροπυρηνικό βασίλειο του Κόλπου θέλει να αναμορφώσει τη δημόσια εικόνα και τη θέση του στο διεθνές στερέωμα, αποσπώντας την προσοχή από το «μαύρο« ιστορικό του στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι ειδήσεις για τις μυθικών ποσών ποδοσφαιρικές μεταγραφές και την «άλωση» του γκολφ -κατ’ εξοχήν άθλημα των πλουσίων της Δύσης- έχουν επισκιάσει εκείνες για την βάναυση καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις μαζικές εκτελέσεις αντιφρονούντων, τη φρικαλέα υπόθεση Κασόγκι και τον πόλεμο στην Υεμένη.
Πρόκειται για μια κυνική στρατηγική επικοινωνιακής πολιτικής, αλλά και γεωπολιτικής. Για το Ριάντ δείχνει ωστόσο να αποδίδει…
Αυταρχικός εκσυγχρονισμός
Αναλυτές διακρίνουν αφενός σαφείς διαφορές στην στρατηγική του Ριάντ με εκείνη της Κίνας κατά την περασμένη δεκαετία -με το «πάρτι» μεταγραφών ποδοσφαιριστών και προπονητών από το Πεκίνο- αφετέρου για ομοιότητες με το μοντέλο του Κατάρ: διοργανωτή του περσινού «δηλητηριασμένου» Μουντιάλ.
Όμως το ΑΕΠ του Κατάρ είναι σχεδόν πέντε φορές μικρότερο από αυτό της Σαουδικής Αραβίας, η οποία επεκτείνει παράλληλα την ήπια ισχύ της σε τομείς που κυμαίνονται από την οικονομία, έως τον πολιτισμό.
Πρόκειται για διαφορετικές εκφάνσεις του «Οράματος 2030», εμπνεύσεως του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, που στόχο έχει μια συνολική, πλην απόλυτα ελεγχόμενη μεταρρύθμιση των οικονομικών και κοινωνικών δομών της Σαουδικής Αραβίας.
Οι στόχοι είναι πολλαπλοί.
Προσφέρει «άρτο και θέαμα» στο εσωτερικό της χώρας, πληθυσμού 32 εκατομμυρίων κατοίκων, εκ των οποίων το 51% είναι νέοι έως 30 ετών και τα δύο τρίτα είναι κάτω των 35.
Ουδόλως τυχαία, η Σαουδική Αραβία μπαίνει δυναμικά και στο χώρο των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και των λεγόμενων esports.
Πρόκειται -σχολιάζουν αναλυτές- για ένα ελεγχόμενο «κοινωνικό συμβόλαιο», στο πλαίσιο των προσπαθειών ότι δεν θα παραβιαστεί μια «κόκκινη γραμμή» για το Ριάντ: ο εκδημοκρατισμός της Σαουδικής Αραβίας.
Παράλληλος στόχος είναι η βελτίωση της δημόσιας εικόνας του αραβικού βασιλείου, χτίζοντας ένα brand name που διαφέρει παρασάγγας από εκείνο που το συνδέει με τον αυταρχισμό, τη διεθνή τρομοκρατία -όπως των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 στις ΗΠΑ- τον πόλεμο στην Υεμένη και τη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι.
Σε αυτό το πλαίσιο εξυπηρετείται ένας τρίτος στόχος, καθαρά οικονομικός.
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, ο αθλητικός τουρισμός αποφέρει έσοδα άνω των 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως και η ατζέντα του «Οράματος 2030» ορίζει ότι ο τουριστικός τομέας θα πρέπει να συνεισφέρει, από 3% σήμερα, στο 10% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας.
Sportswashing, η νέα «ήπια ισχύς»
Το sportswashing είναι μια από τους πιο ευρέως χρησιμοποιούμενους σήμερα όρους για να περιγράψει την πολιτική χρήση του αθλητισμού ως μέθοδο «ξεπλύματος» της διεθνούς εικόνας κρατών.
Η χρήση του ήρθε στο προσκήνιο από ένα Δελίο Τύπου της οργάνωσης Sports For Rights για τη διοργάνωση των Ευρωπαϊκών Αγώνων του 2015 από το Αζερμπαϊτζάν.
Κατά το Γλωσσικό Συμβούλιο της Νορβηγίας, ήταν η λέξη της χρονιάς για το 2021.
Περιγράφει τον ορισμό της ως εργαλειοποίηση Περιγράφει τον ορισμό της ως εργαλειοποίηση από «μεγάλων αθλητικών γεγονότων από αυταρχικές κυβερνήσεις για να βελτιώσουν τη δημόσια εικόνα τους».
Η πρακτική ωστόσο εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες.
Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ χρησιμοποίησαν τον αθλητισμό ως προβολή υπεροχής του καπιταλιστικού ή του σοβιετικού μοντέλου.
Πρόκειται πρακτικά για έκφανση αυτού που περιέγραφε από τη δεκαετία του 1990 ο Αμερικανός κορυφαίος πολιτικός επιστήμονας και αξιωματούχος Δρ. Τζόζεφ Νάι ως «ήπια ισχύ».
Σε αντίθεση με την «σκληρή ισχύ», που συνεπάγεται από καταναγκασμό έως πολέμους, αφορά -περιέγραφε- στην «ικανότητα να ασκείς στους άλλους επιρροή, ώστε να πετύχεις το αποτέλεσμα που θέλεις».
Ειδικά στην εποχή της πληροφορίας, επεσήμανε προφητικά, μπορεί τελικά να κρίνει ποιο αφήγημα κερδίζει.
Το βέλτιστο δε επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, κατά τον Τζόζεφ Νάι, είναι η άσκηση μιας ενιαίας στρατηγικής «έξυπνης ισχύος», με συνδυασμό της «σκληρής» και της «ήπιας» εκδοχής της.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πολιτική της Σαουδικής Αραβίας -αν και εξαιρετικά αμφιλεγόμενη και επικριτέα- αναδεικνύεται ως «εγχειρίδιο» εφαρμογής στην πράξη, εντός και εκτός συνόρων.
Αυτό, δε, με την ανοχή της «δημοκρατικής Δύσης», μπροστά στην έκδηλη αμηχανία της από τη σύσφιξη των δεσμών του Ριάντ με την Κίνα, τη Ρωσία και τον όμιλο των BRICS, στο φόντο ευρύτερων γεωπολιτικών ανακατατάξεων, της α λα καρτ μάχης μεταξύ «δημοκρατίας και αυταρχισμού» από πλευράς ΗΠΑ και Δύσης και των ακόμη «θολών» προσπαθειών διαμόρφωσης ενός πολυπολικού κόσμου.